Pa fill e fund


I

Tani s’ka më borxh poetësh;
të tyren shembëlltyrë
e zboj vramendjesh dhe shket tej –
fantazmë në shkretëtirë;
tash renë e shoh si një lakmus
që skuqet n’perëndim
dhe – tejpërtej – varganë krillash –
kaligrafi që nxin,
që ikën-vjen, që ikën-vjen
ky tekst në sfond të kuq,
sikur dikton egzegetikë
një Zot i fshehtë thuthuq.

Tani nuk ka më borxh poetësh,
ndaj muza vjen e qetë...
pa patetikë, pa melodramë,
e mysët, fytyrëzbehtë –
ajo m’i ngjan një murge t’heshtur
përpirë në brendësi,
ku fill’ i humnbur i Gjësendeve
rravgon fillim të ri.

Tani nuk ka më borxh poetësh,
as kohë për ta shlyer;
përreth nemiten, ulërasin
Gjësendet gojëshqyer;
përreth ka zi... ka shend të fshehtë...
ka ngazëllim e peng –
dhe rendin varg përfytyrimet
të bien në një rreng:
është Fjala vetë që përshtat sytë
me çdo kontur të flashkët,
papo gjen udhë të na prekë
brerja e përbashkët –
për krime t’ra, mëkate t’reja,
që as i kemi ditur –
pa vjen na shkundullon së thelli
ky shpirt kaq i mëritur...
prish masë, grimasë në buzëmuzg
pështjellës së mëndafshtë,
me miun levarash të dritës
që bren mullarë me kashtë.


Trazirë gjithkah në errësirë...
Lëfyte ankthesh regëtijnë.
Diç do të ndodhë. Dhe ndodh.
Fillon pamja me fëmininë:
gishta që grricin në livadhe...
Shshsht...si vuvoset Gjuha në rrëzë!
Demarsh absurd Gjë-kafshe!

Pluskojnë fragmentet e Gjësë...

Pluskojnë fragmentet e Gjësë...

Pluskojnë fragmentet e Gjësë...!


II

Kam parë si vajton muza në muzg,
pështjellë me lecka ndër shtroje të vjetra.

Tejendanë,
ndajnat’herë,
shungullonte zia;
tok me dherat, tok me gjethet e shkapetura
ziente e përzihej angrrave zjarrmia.
Majëmaleve me borë flatroi dhe u ndeh me kthetra
një napë e ujshme mbi çatinë e shtëpizës në shpatinë.
Nëpërdridhet...
Fërfëllon...
Membranë kobesh të vjetra.

Bakër i oksiduar perëndimi.
Aromë gjineshtrash të shtypura dhe pisk i dëbortë thëllimi
që pezullohet mbi çati nga tymi i gështenjave të pjekura.

Përreth shtëpisë, të shushatur vërtiten
engjëj dhe lakuriqë nate.

Ti po vyshkesh, ti po thahesh, petalet pa i çelur,
trëndafil i zi, vogëlushe frymëdobët, o Gjylsie!
Faqeprushtë, me atë kukull shëmtaraqe që e adhuron –
ti po shkulesh nga palca e butë e kësaj kasolleje.

Dhe askush dot kthetrat nuk i ndal!

As baba, i madh si vigâ
me at’ hije stërmadhe e kry gjer në tra;
as nana sy-kallajtë, që pecat t’i ndërron mbi ballë;
as vllau, që sillet i pagojë rreth shtratit;
as Zoti i Madh, që rri platitur mbi borën e maleve;
as Zoti e as Maçoku,
as vorba kërkëllitëse në votër,
as fushë-ora me akrepa xixëllues në mug;
as baba e as nana;
as vorba e as ora;
as Zoti e as Maçoku...

E as kukulla Puga!

Lene flakën ta djegë gjer në fund rrënjën e vet të këtij dheu,
se, megjithë që, vështirë të mendohet,
vdekja duhet t’i ketë ngushëllimet e veta!
Trëndafil dheu,
trëndafil hiri...
ti po mbyllesh,
ti po shtjellesh mbi çati si një fjollë e zezë tymi,
trëndafil i zi -
o Gjylsie!

Kush janë ata që po vijnë të të marrin?
Engjëj apo lakuriqë nate?


III

Kujtimi yt vazhdon t’i vishet përmallshëm këtij pragu,
pullazit, dritoreve picirruke, çatisë te caku
me vertebra rënduar nën dëborë. Dhe shket dy faqesh pjerrake...
Ia beh një stuhi yjesh farfuritës që shprushen ndaj mesnate
e ngrihet stërkalë e fryrë n’ajri flatra e serafimit mbi çati.
Kujtimi shkrihet me gjendjet dhe u vishet sendeve,
kujtimi yt shkund farëzat e bimësisë dhe vendeve
pështjellë rrëkezash bari, - do jesh ti Frymë dhe vesë, -
asgjë nuk lind vetiu, asgjë nuk mund të vdesë.

“Mos i kyçni dyert, le t’metet hapur trina
me fllad të agut kthej shpatinës me mersina
të prek gjithçka kam parë, te jem ngapak gjithçka:
jam trajta që nuk shlyhet e syrit që e pa”.

Kërcet në llampë fitili dhe hijet drithërohen.
Zjarrmia bie në fashë. Gjymtyrët akullohen.
Dhe bota e papeshë çliron, pastron imazhet...
dikush i dhembshur fort po t’i gatit bagazhet.
Pikojnë heshtur kristale prej syve mbi çarçafë,
vërtitet i pandjerë në dhomë një fotograf
dhe shkrep e shkrep papra dhe blicet hedhin dritë
mbi forma e mbi thelbe që deshi shpirti yt.
Je kaq e lehtë tani, e flatërt sa një mizë,
e kqyre veten tënde portretit në kornizë
dhe u çudite fort: si mundet që jam vallë
në foto dhe në shtrat, në tre përmasa gjallë?
Tash veç imazhet flasin, pa pasë nevojë për fjalë,
pa pasë nevojë t’ia thuash dikujt përkundruall,
pa pasë nevojë t’mendosh për zërin e mendimit,
pa pasë nevojë për ndjenjë të turpit a tundimit.

Tash je dëshirë e lirë jashtë kushti e jashtë radhe
dhe Udha të përpin në shtjellë të saj të madhe.


IV

Si prishet drejtpeshimi! Rëndon e përmatanshmja...
dhe as aromë, as ngjyrë, as perceptim përmasash -
vetëm folja është na lidh me gjithë hamendjet
e faqes që s'e pamë dhe s'dihet në do kthehet...
Drita del e mugët, shkrimi - i përmbysur, -
koha nuk mjafton as për një rresht të marrtë.
Koha nuk mjafton për deshifrim sekreti -
rebus hermetik! I huaj alfabeti!
Ndaj koha do lypë kohë, vetvetes borxh t'i marrë
dhe këst’ i këtij kthimi është vetë vetasgjësimi
me pengun që vjen pas, që nuk e shlyejnë vitet,
që pllenohet n’erë dhe hidhëron gjithë frytet
e pemës familjare. O dhimbë që sëmbon
dhe s'ke të ngushëlluar! Përse nuk na largon
n'at' vis të mjegulluar, ku mendja s'e rrok dot
thelbin e kulluar - t'na e ringjallësh, Zot,
vogëlanen siç e patëm? Dhe tok, të përqafuar -
gjymtyrë të një trupi,
- na merr të gjithë bashkuar...!

Na shkul kësi trishtoreje ku mbetëm thirravajë,
na preh në dorën Tënde, si kokrrat në bishtajë.

V

Njeriu kur nd’rron jetë dhe ikën përmatanë
një pemë të padukshme e mbjell në shpirtrat tanë.

Rrjedh rëra e durimit, kapicë mbi vite - vitet,
topitur marramendjesh dhe pem' e dhimbjes rritet

me mish e moshë vullneti, si det që shungullon -
suvalë e shkumëzuar dhe i vetvetes hon

së thelli vet'përpirë... A kemi ndërruar ujë?
Ka mugulluar gjethe dhe pema e pabujë...

Dhe shtat' i saj, dhe degët, që hovin midis resh
harlisur janë pa bza, të lira, jashtë nesh

dhe vjen një grimëkohë kur koha pezullohet;
si një narciz i zi, që vetë vetadhurohet

befas plas pasqyra prej lotit në thërrmim.
Shfytyrohet pamja. Shterron dhe çdo kuptim

që kinse kish pasë qenë, që kinse kish pasë peshë...
si rrobë lebrozësh vetja vetveten ngutaz zhvesh

dhe mbetesh krejt cullak me pemën përkundruall -
pa ditë në e mëkove përthellë teje nën zhguall,

pa ditë se ke mëkuar një pemë të tillë mosdije,
pa ditë se ke gjalluar përposh saj, nën hije

rrug’timi yt s'ka qenë pos arrati nga brenga...
Sa rrathë të majmë pikëllimesh fsheh ky trung përbrenda?


VI

Këndojnë rrëkezat nëpër shpate si mijëra tinguj fyejsh,
dhe varen poshtë e shuajnë gazin me shushurimë imishtesh,
si një drague flatrablertë teptis gjethnaja pyjesh
dhe zogj malorë e fusharakë trallisen gand elipsesh.

Kandrra, flutura, barëra, flatra regëtijnë e rrahin
me puls të gjallë, të çakorduar në Harmoninë e Madhe,
Si një fushëorë e një sahati ku shumë shigjeta kapin
atë grimëkohë, që na nxjerr jashtë dhe na përfshin në valle.

Sa sy të vdekur, ti, o tokë, i ngre, rimbush me jetë
të jenë shigjeta dëshmitare grimçastesh të pavdira?
Përse s’e sjell vogëlushen time? Mos prishet vallë kjo festë?!
Kaq shumë rëndon shigjet’ e kohës? Ç’tik-tak paska natyra!

Të përjshtuar vogëlushe...! S’të shpje përdorë askund!
S’na mbetet shpresë me qenë me ty, këtu, me shpi e plang...
Unë, ati yt me atribut, pa ty, e kthej... nuk mund...
Mendja pjek ngushëllim të ri, me nxjerrë vetveten n’shmang.


VII

Idetë kanë mbushulli trajtash e imazhesh,
kanë shembëllim të ikshëm përftyrash e mirazhesh
por kanë dhe mekanizma imcakë ingranazhesh
që ngecin rropullive... dhe shuhet si ekran

gjithçka, gjithçka që pamë kaloi si nëpër ëndërr.
O terr me fiq të zinj! Pllakos në flokë si krehër
me dhëmbë të dendur merr – çka ishte thellë e fshehur
mesnatës së paanë ku s’ndrin asnjë shandan.

Dhe mbetet ashti ynë varrosur keq në mish –
eksperiment i hapur, flokata errësish,
teatër mizorie, hakmarrje erinish –
gjëkundi u del kush ideve dorëzanë?

Po nëse ndajnat’herë avitej si me fshesë
terri botëror të fshinte mbi nënkresë
flokun tënd që fekste – fijekashtë me vesë,
a ka ide që vdekjes idetë ia sheh Matanë?

Ajo i merrr me vete të gjitha dhe na fsheh
gjithë kopjet ideale, gjithësa rravguam ne,
ua shkuptimëson thelbet dhe herëdokur ia beh
me ndonjë papandehmë që përvëlon mënjanë:

“Mos vdekja do luftuar pa pasë farë kundërvënie,
pa pasë dëshirë t’ia shpallësh qenien - tjetërqenie,
t’ia nxjerrësh huq konfliktin, të bëhesh paradhënie,
ortak falimentimi, të ndash me të qiranë?

Ta lësh pa projeksion... ta lësh pa oponencë...
ta shkurajosh në ndjenja. Dhe ditë e natë me shkencë
t’ia shpifësh krejt oreksin, ta lësh pa vigjilencë
t’ia degradosh në thelb idenë që mbjell hatanë,

ani se mbetesh peng në këtë lojë sinoresh,
ani se s’ke me u kthye ti kurrë asi visoresh -
vdekja prore vjen, por kurrë s’ia qitëm doresh
sekretin e idesë – çfarë bën me ne matanë...?


Shkeputur nga "Gjurma ne rrjedhe"

Elegy on Light


And the light has emerged, each of its rays
Breaking and shattering like a crystal flute upon the rocks
Swelling in colours all its own.

Forth pours the light, rising
Like dough from sombre troughs.

Moist is the soil, overcast the sky,
At brookside gorge ghostly figures of soldiers
Tousled by rosy fingers.

Streams long gone dry
Gurgle now in a rave of murmurs.

And the light has emerged,
Bales, their golden hay tumbling gently
’gainst the tiny cottage windows.

Hastening, the sunlight touches,
Hastens and touches,
Kisses the bell at dawn
With its painted lips.

With sobs of apprehension, I gush:
“Praise be to God for the light
Given unto us, greater than the Illuminator himself!”

Wave after wave, wave after wave,
Its licks with its tongues the body of Aphrodite,
Sweeping night away
Until the sun has seized the summits.


[Elegji për dritën. Translated from the Albanian by Robert Elsie.]



Orpheus


Your tears – so well disguised –
Enveloped and finely fitted
Within the curved peelings of an onion,
That sacrificed – alas – its very essence
Hidden in the core
When it was stabbed by the gleaming blade
That minced your tender heart
Sleepy with fictive erudition.

Eurydice’s tears in the kitchen
Have no source
But you,
The only lachrymogenic ingredient
In the prosaic family salad.

(Moscow, 2001)


[Orfeu. Translated from the Albanian by Robert Elsie.]





Angels in Crisis

… I had just returned from the last war. My hands were longing for the plough as I headed for the shed. I pushed open the door and, when I got used to the dark and the damp that reeked of mould and mildew, I was overcome by the vision before me – a bale of angels sneezing in the corner. One had swollen glands and couldn’t swallow, another gasped and struggled for breath. The other anaemic angels stammered in low voices to explain that one of their number had fallen tragically in love with the curved blade of the coarse-toothed saw on the other wall, but it had shown no interest in him. The third angel was all in a flutter trying desperately to say something, but failed because a fourth angel was squeezing his oesophagus for fun as the poor fellow gaped and belched for a full two to three minutes. A sorry sight they were indeed, sallow and covered in fungus, all huddled in a corner with less space than the sheaves of rye. I poked at them with my pitchfork and threw them out into the sun. Then, telling the farm hand to give them a cup of hot tea and some biscuits, I cautiously inquired if they could remember the goal of their forgotten mission.

(Tirana, 1 January 2002)


[Engjëj në krizë. Translated from the Albanian by Robert Elsie.]