Origjina e Mendimit

A ka vallë një të drejtë për mendimin? Domethënë, // a del dikush (njeri a trajtë arsyetuese) ta përligjë? // Kur u shfaq për së pari, çfarë ishte para çastit të dhënë mendimi i zhveshur, me kuptim për të gjithë...? // Mendimi-ndjenjë, mendimi-ide, mendimi-ekzistencë - // ai, që përbën të Vërtetat e Epërme, që dikë gëzon, tremb, ai që vëzhgon, survejon, udhëheq, bën shkencë - // mendimi i lakuar ndër identitete, mendimi që dhemb? // Si u shfaq? Nga erdh? Me ç'qëllim? Si mbahet gjallë? // Si dhe çfarë do të ishin qeniet pa mendim? Cila vallë // është ajo shigjetë që çan eterin neutral të Hiçit // me trajektoren e vet për t'u ngulur në Qëllim? Cili është harku vetë? Kush e tendosi? Midis "Diçit" // dhe "Hiçit" - trajektorja e lëshuar! Me ç'paramendim? // Çfarë kushtesh lyp mendimi? Çfarë synimi? // si do të mishërohej ai, nëse nuk do të kishte bartës të gjallë? // Mos është mendimi pjekje e energjisë dhe evolucion mbi kushtet, // përshtatja, ruajtja dhe transformimi i drejtpeshimit mbi to? // Mos është thjesht, përvojë, sintezë përvojash, pushtet? // Mos është varësi? Kompromis për të zgjatur kushtet? Jo! Jo! Jo! // Mendime ka ngado! Mendimi bun në bartës! // Sa janë të një mendje? A nuk vdes dhe mendimi tok me ta? // Domethënë, mendimi-shpëtimtar, mendimi-vrasës? // Sa vdesin vallë duke e varrosur edhe mendimin? // ç'bën mendimi në varr? Si ta mishërojë pa mish mishërimin? // A zhduket mendimi? Duket: është më i fortë se biologjia! // Mendimi ia ha xhanin njeriut, e detyron ta nxjerrë // pjesë-pjesë, para se ky të vdesë... Dhe ndjehet si te Shtëpia // e Përjetshme: gojdhanash, rrëfenjash, në letër - i pa bjerrë... // Mendimi bredh - si kurvë ta dredh: aty është, aty zhduket // dhe ti, vret mendjen që s'e ke: ai kukafshehthi struket // e nganjëherë të lë, siç lë burri gruan e tij, të ndarë; // në fakt shkon të lërë dikë tjetër me barrë, ndërsa ty - të marrë! // Por ndosh shpesh që mendimit t'i hyjë të ftohtët, ankthi, frika - // mendimi shkëpurdhet konvulsesh, nuk e zë kurmi që e ndryn:
këto, rëndom, i quajmë "mendime të liga", // dhe vijnë mendime të tjera ku mendimi mendimin shtyn // gjersa ta asgjësojë fare. Shpesh mendimi për mendimin është ujk. // Mendimi riprodhon vetveten, siç riprodhon një vreshtar a një bujk // varietete të reja me shermente të vjetra. Atëherë merr turr // mendimi i papritur, i panjohur, mendimi-kentaur // që lidh skajet e kundërta dhe mbi rregullat merr hak - // mendimi-tranvestit, mendimi-hemafrodit, mendimi-afrodiziak. // Mandej vjen më i tmerrshmi - mendimi në shmang, mendimi-asket: kur rrugën i zënë, ai si akrep ngre thumbin dhe vetveten vret. // ...Ja se si ikën mendimi! Herë firas, herë mësyn - tërmet. // Ti e ndjek i bindur. Pse? Sepse mendimi është vullnet? // çfarë është mendimi? Kush e tendosi Harkun? E kujt është Shigjeta? // Pse i duhet mendimit gjuha? Pse nuk i mjafton as ajo // me gjithë simbolet, analogjitë, metaforat, alegoritë? Ku qëndron e Vërteta? // Kush fshihet prapa Harkut? Cila Domosdo? // Dhe nëse s'do të kishte Bartës që mendimin ta bartin // në legjenda, memorie, letër (siç po bëj dhe unë), // cili do të ishte fati i tij, me cakun, progresin, afatin? // Dhe kush do të ishte në gjendje ta shuante? Cila dhunë? // Po unë, një Bartës që falë tij i shkruaj këto rradhë, // që falë tij i hap udhë njëfarë kuptimi me mendimin-pandehmë, // edhe këto pak pyetje i bëj falë një rastësie plus-minus njëzetë gradë, // ndryshe, falë Atij pas Harkut që mund të mos lëshonte asnjë shigjetë...

Poezi te hershme....

* * *

Ti lëshohesh në këtë orë të vonë si mellan Kallamari
Duke fshehur preklat e tua të verbëra: shpirti yt - kandil deti!
Ti e ngre atë, të qullur në pritje, me shtresa të kalbura pengjesh,
Me zona të errëta mallesh, me gjithfarë regëtimash
Që ta përqethën shtatin e të turpëruara u rrëkëllyen
Një nga një në këllëf.

Teptisur nga epshi si bishë mijra sysh, kujtesa - aty:
Ajër i nginjur - cit me errësirë të ndenjur pa një xixë -
E gatshme të marrë hak,
Qiell që ha zogj të gjallë,
Mur i trashë e i ftohtë
Fundosur mjegullimës së miteve të veta.

Ti je lëndë që të ka ngrënë përcaktimi. Nuk i shmangesh dot
Kësaj bujtine të errët: përmbajtja e saj zgjanohet
Duke gërryer një tjetër formë në ty,
E sigurtë, me kumtin e zi drejt ardhmërisë...

Sa më i lartë të jetë fluturimi yt -
Aq më shungulluese ka me qenë rënia.
Ti s'je veçse zgafellë që zgjanohesh pafund
Me arkitekturën e shembjes përbrenda.

Moskë, shkurt, 1998




* * *

Ma ke dhënë goditjen e dhunshme Imzot
që në pakujtesë Një goditje dërmuese
fatale, zanafillën e së cilës kujtesa e prapton
kontureve të tymta të ekzistencës

Ma ke dhënë atë grusht asgjësues Imzot
nginjur përplot mllefe të errëta Me goditje
nokaut Imzot më ke futur në lojë Ndërgjegjia
ime e ndezur kërkon të dijë këtij perëndimi të vonë
për masën e shkakut dhe pasojës së parë teksa
heq zharg udhëve këtë trup
si muze ku përzieshëm përsëriten
qelqet e thyera të qenies

Moskë, dhjetor 1998




* * *

Tej, dëgjohet si fërfëllon me flatra
një muzikë që të ngjeth mishtë nga malli... ndërsa
nata, ndeh napën e saj të ujshme për t'u tharë
mbi lëngatën e fareve në breg.
Kjo është një sajesë që rastësia e dha kastile për mua.
Vjen nga tjetër kohë; ma cyt përfytyrimin
me radioaktivitetin e pavdekshëm të qenies që pata
dhe babëzi të panginjur rimishërimesh-
po edhe për t'u shkërmoqur cfilie
si ky grusht i parehatshëm tingujsh që nëpërdridhen n'eter.
O shpirtra ngashnjyes, - ju, avangardë engjëjsh,
ç'parandjenjë ju ndolli në qorrsokakun tim?



* * *

Lulëkuqe të zeza të vdekjes... gjëma iu mvesh përmallshëm këtij pragu
ndën shira të pancirta nëntori. Streha e kësaj votre
është ngulur si me thonj shpatinës së veshur me mersina.
Ajo frymëmerr mërzi, humbet, herë-herë, në vrundujt e tymtë
të konfuzionit të vet, që nxjerr së thelli dhe i tret në shkorret.
Përanash, tash avitet shkretimi dhe thelbit nis t'i plaket Fryma.
Themelet e kësaj strehe, zjejnë parandjenja të zeza, ndërsa
balli i ftohtë i maleve përballë, shpërvjel mnershëm
qefinë bornajash sterile
për ta përpirë, tembrama, këtë kërpudhë brune
me çadrën e vuajtjes mbi shpinë.

Moskë, dhjetor 1998



* * *

Me mure të trasha,
me dhëmballë të enjtura katakombesh
dhe zërin e groposur në zhavor të thatë...
Me trungje të përçudshme neje-neje
dhe vetëdijë ndërkallur
në torfë të angësht kënetash-
është i atrofizuar përjetë ky mish:
vërtitet me përtesë,
me përtesë ëndërron,
prirur në topitjen e mbrame -
atë shpresë të lashtë, - që di të hipnotizojë
kujtesën e pandreqshme të foljeve
"Isha" dhe "Jam".

Moskë, dhjetor 1998

Mëngjesi

I

Mëngjesi hyn me një karrocë dore,
dyst me pupla e sy të pulitun zogjsh,
me mjegullën e pezullt të gjumit
nga dhoma në korridor.
Karroca e dorës avitet ngadalë nëpër mjegull.
Fantazmat largohen me gjeste miqësore,
fluturojnë palë-palë në trajta rrobash
të palosen padukshëm në mjegullën
që përvidhet ndën derë, platitet qoshesh,
shuhet nën presionin e ujit në lavaman.
Ku treti kështu gjithë ai panair fantazmash
multiplikative?


II
Zgjimi është një elektrik dore
me bateri, thuajse të skaduara,
sa memzi lëshon dritë në retinat
e mpira të syve mes puplash në karrocë.
Lepuj e demonë, trajta ekcentrike,
antropomorfe, surreale
tërhiqen në formacion të rregullt
nën zilen e muzikës së zgjimit.
Është dikush, i padukshëm, që e shtyn
karrocën me sytë e fjetur mes puplash.
Është dikush që i shpupurit puplat gjumashe
dhe foleza shpërgjumet gugatjesh, përqafjesh.
Kaçurrelat e tij janë nginjur aroma fëmijësh.
Mirëmëngjes Mëngjes! Më vjen keq
t'i shkund thërrimet me sklepa,
gjurmët e puthjeve, mbresën e çapokut
të ngrohtë të mëllenjave në faqe.
Keq më vjen ta shprish trajektoren ritmike
të rrahjes së gjakut në zemër.
Mëngjesi. Karroca me pupla gjumashe.
Sy të rimtë e gugatje! Mirëmëngjesi -
familja ime dadaiste!

* * *


A do ta dimë ndonjëherë vallë
ç'gjësend është i denjë
për këngën e trishtë të gjërave?

E trishta këngë e gjërave
rrëshqet nën lëkurë.
Pranitë e padukshme
ngaherë i shpërfillim
dhe humbim përditë
mes objektesh kaba
ku kënga na rëndet; shkërmoqet motivi...

Mes keqkuptimesh na rritet pendesa
për epoka jetime, pa përjetim.
Keqardhjet tona tash u bënë pengje
dhe kurrë më s'do ketë për ta ngushëllim.



* * *

E dashura qau ndaj të gdhirë, pa zë,
dhe lotët i shkisnin, rrokulliseshin për faqe,
dhe supet i dridheshin me ngashërima.
Ishte e shtunë shtatori të vonë,
gjethet e para qenë futur nën prag;
të tjera, të pezullta, lakoheshin në ajër.
Ishte ditë pushimi dhe një mendje më thosh
me marrë arratinë ku mendja s'kish bujtë.
Por e dashura dëneste dhe dielli s'kish lindë,
qe veç ndaj të gdhirë shtatorit të vonë...
Nuk e dija shkakun, as ngushëllimin...
ndaj gishtat e mi kërkonin me instinkt
ndofarë enigme mes flokëve të saj.
Në gjoks ia marr kokën, i pëshpërij në veshë
ninulla t'palindura për pyje të largët
ku trokthi i kuajve shuhet në myshk,
ku ndihet veç tingulli i dhëmbëve
të shqarthëve
që zhvoshkin prej drurësh lëvoren e njomë.
E dashura pushoi, me gjasë po dremiste
në paqen që fal gjumi i ri.
Të mbramet fjalë,
ndërsa kridhej në gjumë,
i rrëzoi si fletë
në puhizën e lehtë.
Si pezm a si mall,
unë rri e i mbledh nëpër dhomë kuturu:

"Ç'bëhet atje, larg, me fëmijninë time gege...?
Po me gjuhën e dashtun, kush na ftohu kështu?"

Ishte ditë shtatori të vonë... Malli dëneste
në vetë të parë.

Tenxherja - fragment romani

“Le ta përpijë vdekja çdokënd,
Kush edhe njëherë të vetme
Më shtrëngoi me pahir
Të ul kokën!” –
U luta unë.

Isikava Takuboku

I

Më ka qëlluar që gjatë këtyre dhjetë viteve të gabohem jo pak herë. Kur dilja në qytet, ndodhte të ndiqja të panjohur të ndryshëm, të cilët më shëmbëllenin në Filipin. Ata të panjohur të rastit mbase nuk i ngjanin dhe aq, por zemra ime regëtinte prej një shkëndije të beftë, se mos ndoshta i panjohuri, të cilit i shquaja herë profilin, herë fytyrën esmere me kripin e dendur të kaçurrelave, herë ecjen disi të lëkundur e herë tjetër shpinën, paksa të kërrusur në shpatulla, duhej të ishte Filipi. Ai, mendoja unë teksa shpejtoja hapin pas të panjohurit, ka gjasë të jetë liruar nga burgu dhe ja, tash, sillet vërdallë, i vetmuar, i drojtur, paksa i hutuar... i panjohur prej askujt.
Çfarë më bënte të mendoja kështu?
Dihet se fytyra të ngjashme ndeshen gjithandej; atëherë siguria ime niste të dobësohej dhe tek e mbramja, pandehma shuhej, derisa hiqja dorë nga ajo ndjekje e pakuptimtë, i mundur nga arsyetimi, i mundur nga mungesa e motivit për ndodhi të tilla, i mundur nga mungesa e shkakut në atë vargan ditësh, muajsh e vitesh, që sillej e pështillej rreth gishtit të diktatorit.
Pas kësaj lajthitjeje, zbarazëtia hapte vend me thonj, hakmerrej brenda meje, kruante, gërmonte egërsisht rropullitë, si fundin e një tenxhereje varfanjakësh, duke m’i mbushur ato me një përmbajtje tjetër, me diç të papeshë, inerte e të verbër, që më bënte të ndjehesha si një hije e pikëlluar, si të kisha nxjerrë shëtitje fantazmën time në trotuaret e mbushura me luzma njerëzish absurdë. Po prapë vinte rasti tjetër i ngjashëm me të parët dhe sërish, me një vullnet e shpresë të fshehtë, i ndiqja të panjohurit e ngjashëm me Filipin, duke shpresuar më kot për ndonjë mrekulli mahnitëse, edhe pse turbull e dija se vendin e kësaj pritjeje do ta zinte shumë shpejt çmeritja.
Tevona, në një prej çmeritjeve të mia të radhës, mendova se, edhe sikur mrekullira të tilla të ngjanin dhe Filipin ta lironin, pa na lajmëruar, pra edhe sikur Filipi i liruar tashmë, të kalonte mu para këmbëve të mia, a do të kisha qenë vallë në gjendje ta njihja?
Ja, për këtë nuk kisha asnjë grimë sigurie.
Në kujtesë më kanë mbetur vetëm ato brofje dhe rrahje të zemrës, duke e hedhur dëm ngjashmërinë e vëllaut tim pas ndonjë të panjohuri. Atëherë pse i ndiqja të panjohurit që më dukeshin si Filipi? Kam përshtypjen se brenda meje kishte filluar një lloj alarmi, një frikë apo ankth, që pak e fije po shndërroheshin në panik, se mos përgjatë atyre viteve të pasosura në kujtesë kanë filluar të zbehen pa kthim tiparet e vëllaut tim të madh. Ja se çfarë gjëje e ulët! Ja se çfarë gjëje kriminale! Si mund të ma bënte kujtesa ime këtë pabesi? Si mund ta harroja palcën e butë të fëmijërisë time, idealin të cilit kisha dëshiruar t’i ngjasoj, krenarisë që më bënte të ndjehesha i veçantë? Sigurisht, me emrin e Filipit tani unë nuk mund t’i kërcënoja, si dikur ata që më binin në qafë dhe as nuk isha në gjendje ta mbroja tash nga njerëzit që i binin më qafë. Është thjesht çështje kujtese, nën hijen e së cilës u rrita unë për vitet e gjata të miturisë sime. Atëherë Filipi ishte ngushëllimi, mbrojtësi dhe mundësia e vetme për t’u hakmarrë ndaj fyerjeve dhe lëndimeve që më shkaktonin të tjerët.

Kanë kaluar më shumë se nëntë vjet nga dita e gjyqit, kur Filipin e pashë për herë të fundit. Ndërsa vras mendjen se ç’mund të bëjë koha me njeriun për nëntë vjet, ndjej të rrënqethura nga ideja se si rriten njerëzit dhe unë, bashkë me ta - pjesë e pyllit të tyre -, se si plaken një palë tjetër, si ikin nga bota një palë e tretë dhe se si popullohen visoret tona me njerëz krejt të tjerë, të sapolindur, fatin e të cilëve një Zot e di se ç’erë e pret. Përse vallë kjo tokë e marrtë dhe ky qiell i vranët dimëror nuk është në gjendje t’u krijojë të gjithëve një mundësi të barabartë për të qenë ata që duan të jenë, të jenë me ata që dëshirojnë, të kenë kujtimet që u takojnë? Përse nuk ndërhyn në këtë lumë keqkuptimesh njerëzore një vullnet tjetër, i pamatë, për të shmangur katrahurën njerëzore, errësirën e udhës së gjithëcilit dhe këtë rraskapitje shpirtërore, që s’na lë t’i gëzohemi për asnjë çast habisë së ekzistencës sonë? Përse nuk po arrijmë më të gjejmë asnjë pasqyrë të vërtetë ku të mund të shohim projektimin tonë tek gjërat që deshëm, tek gjërat që jemi, por gjendemi gjithnjë e më fort të kredhur në një terrinë pa referenca?
Kanë kaluar nëntë vjet. Tash ndjej një turp të parrëfyeshëm për pasigurinë time. Herë-herë kam përshtypjen se tiparet e Filipit më janë ngulitur pashqitshëm në kujtesë, herë tjetër nuk arrij të kujtoj thuajse asgjë.
Kam dalë në qytet që në orët e para të mëngjesit për të pritur mbërritjen e Filipit nga burgu i Spaçit. Makina me të burgosurin e liruar duhet të ndalet para Degës së Punëve të Brendshme të qytetit, andaj në xhirot e parreshtura përgjatë shëtitores kryesore përpiqem ta mbaj në fushëpamje atë godinë, të kontrolloj çdo makinë që i afrohet asaj.
Dita është e kthjellët, por e acartë dhe dëbora - e ashpër dhe e pashkrirë -, kërcet poshtë shuajve si kripë e thatë.